ماضی التزامی از رویدادی در زمان گذشته خبر می دهد که به شک و آرزو و شرط و امثال آن وابسته است و به این سبب آن را ماضی التزامی نامیده اند. التزام یعنی وابسته بودن.ماضی التزامی مانند فعل‌های ماضی بعید و ماضی نقلی، با ترکیب صفت مفعولی (بن ماضی + ه) و یکی از فعل‌های کمکی ساخته می‌شود.
صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + فعل کمکی + شناسههای َم، ی، َد، یم، ید، َند
رفته باشم،رفته باشی،رفته باشد….. شاید محمد قبل از شما رفته باشد.
-
کاربرد ماضی التزامی
۱ – بیان فعلی که همراه با شک و تردید است.
شاید علی از خواب بیدار شده باشد.
۲ – بیان فعلی که همراه با آرزو بر زبان آید.
ای کاش مادرم از سفر برگشته باشد.
۳ – بیان فعلی که همراه با شرط است.
اگر خواهرم از مسافرت آمده باشد، خوشحال می شوم.
۴ – بیان فعلی که همراه با تشبیه است.
این درخت مانند آدمیست که کلاهی سفید بر سر داشته باشد.
۵ – بیان فعل بعد از ترکیبات «جز اینکه،مگر اینکه،غیر از اینکه» و مانند آنها.
کسی این موضوع را به او نگفته مگر اینکه شما گفته باشید.
۶ – در جمله پیرو به جای مضارع التزامی به کار می رود.
آمدنم به خاطر این بود که شما را دیده باشم. (یعنی ببینم)
-
منفی کردن فعل ماضی التزامی
منفی کردن فعل ماضی التزامی، با آوردن «ن» بر سر بخش مفعولی فعل ساخته می شود؛
ن + صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + فعل + شناسه‌ها
نرفته باشم،نرفته باشی،نرفته باشد…..
-
فعل مجهول ماضی التزامی
ماضی التزامی به دلیل داشتن صفت مفعولی در ساختار خود، برای مجهول شدن فقط به فعل کمکی شدن احتیاج دارد. پس مجهول ماضی التزامی به این ترتیب ساخته می‌شود:
صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + شده (از فعل مجهول‌ساز شدن) + ماضی ساده فعل باشیدن
دیده شده باشم، دیده شده باشی، دیده شده باشد، …. فکر نمی‌کردم با آن وضع دیده شده باشم.