کاربرد تنوین و استفاده صحیح از آن + مثال
تنوین از نشانه‌های ثانویهٔ الفبای فارسی برگرفته از الفبای عربی است. و به همان شکل نصبی (ـً)، جری(ـٍ) و ضمی (-ٌ) که در عربی به کار می‌رود، به فارسی راه پیدا کرده است. تنوین از حدود سده هفتم در زبان فارسی رایج شد.
نوشتن «ن» به‌جای تنوین
این شیوه هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و تنها بر ابهام خط فارسی می‌افزاید؛ زیرا با نشانهٔ سنتی می‌توان اصلِ عربیِ این نشانه و نقش قیدساز آن را در جمله بازشناخت، اما با این شیوهٔ تازه چیزی می‌شود شبیه هر «ن» پایانیِ دیگر در خط و زبان فارسی.»
رعایت، حذف یا تبدیل تنوین
برخی از نویسندگان تنوین را از انتهای کلمه حذف کردند و برای مثال، کلمه «اخیراً» را به صورت «اخیرا» می‌نویسند. دسته سوم که بیشتر نویسندگان وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند؛ تنوین را تبدیل به «ن» می‌کنند و برای مثال، کلمه «تقریباً» را به صوت «تقریبن» می‌نگارند.
تنوین را به کلمات غیرعربی اضافه نکنیم
تنوین در زبان فارسی یک علامت وارداتی به شمار می‌رود و نباید با کلمات فارسی، انگلیسی، فرانسوی و ترکی ترکیب شود. به کار بردن کلماتی مانند جاناً، خواهشاً، تلفناً، گاهاً، غلط است و باید به این صورت به کار رود؛
جاناً: تصادفی که دیروز رخ داد؛ تلفات جانی داشت.
خواهشاً: خواهش می‌کنم درست را بخوان.
تلفناً: خبر را تلفنی به مادرم رساندم.
گاهاً: گاهی به من زنگ بزن.
«اقلاً» و «اکثراً» از نظر قواعد عربی نادرست هستند
کلمات اقلاً و اکثراً در زبان عربی غیرمنصرف هستند و نباید تنوین بگیرند. در زبان فارسی با تنوین نوشته می‌شود و کاربرد آن به این صورت غلط است. به جای اقلاً از کلمه دست‌کم و به جای کلمه اکثراً می‌توانیم از کلمه بیشتر استفاده کنیم.
جایگزین‌های مناسب فارسی برای کلمات تنوین‌دار
- احتراماً: با احترام
- احتمالاً: به احتمال/ احتمال دارد/ شاید
- احتیاطاً: برای احتیاط
- اختصاراً : خلاصه/ به اختصار
- اختصاصاً: اختصاصی
- اخیراً: به تازگی/ تازگی‌ها
- ارتجالاً: بی‌درنگ
- اساساً: در اصل
- اشتباهاً: به اشتباه
- اصطلاحاً: به اصطلاح/ در اصطلاح
- اصلاً: هرگز/ هیچ وقت
- اضطراراً: ناگزیر
- الزاماً: به اجبار
- ایضاً: هم/ نیز/ همچنین
- آناً: در لحظه
- باطناً: در باطن
- تدریجاً: رفته‌رفته/ کم‌کم/ به تدریج
- تصادفاً: اتفاقی
- تصریحاً: به صراحت
- تعمداً: عمدی/ خودخواسته
- تقریباً: کم و بیش (کمابیش)
- حتماً: به طور حتم/ به یقین/ بدون شک/ بی‌شک
- حضوراً: حضوری
- حقیقتاً: به راستی
- دقیقاً: به دقت
- سریعاً: به سرعت/ با سرعت
- شفاهاً: شفاهی
- صریحاً: صریح
- ظاهراً: به ظاهر
- عمیقاً: ژرف
- عادتاً: از روی عادت
- عامداً: عمدی، خودخواسته
- عمدتاً: به طور عمده/ در بیشتر موارد
- فوراً: سریع، به سرعت
- قاعدتاً: طبق قاعده
- کتباً: کتبی
- گاهاً: گاهی/ گهگاه/ هرچندگاه/ گاه/ گاه‌گدار
- لزوماً: لازم است
- متعاقباً: پس از این
- متفقاً: گروهی/ جمعی
- متناوباً: به تناوب
- متناسباً: به تناسب
- مثلاً: برای مثال
- مجاناً: مجانی
- مجدداً: دوباره
- مختصراً: به اختصار
- مرتباً: مرتب
- مسامحتاً: به تسامح
- مستمراً: دائم/ دائمی/ همیشه
- مسلماً: بی‌شک
- مشترکاً: مشترک
- مشخصاً: مشخص
- معمولاً: همیشه/ بیشتر اوقات
- مفتخراً: با افتخار
- مفصلاً: مفصل
- مقدمتاً: در ابتدا/ برای شروع
- مکرراً: مکرر، به تکرار
- منحصراً: منحصر/ انحصاری
- منظماً: منظم
- موقتاً: موقت
- ناچاراً: به ناچار/ ناگزیر
- نتیجتاً: در نتیجه
- ندرتاً: به ندرت
- نسبتاً: به نسبت
- یقیناً: به یقین،/ بی تردید
- نهایتاً: در نهایت
- نیابتاً: به نیابت از
- بتدا/ در آغاز
- اتفاقاً: از قضا
- اجباراً: به ناچار
- ابداً: هرگز/ هیچ وقت
- ابتدائاً: در ابتدا/ در آغاز
- اجماعاً: روی هم رفته
- اجمالاً: مختصر/ اجمالی
اگر موقع نوشتن یا ویرایش یک متن، تصمیم گرفتید به جای یکی از کلمات تنوین‌دار، معادلی برای آن به کار ببرید؛ به بافت متن دقت کنید. زیرا این جایگزینی ممکن است به معنای جمله آسیب برساند. کلماتی مانند لطفاً، معمولاً، حتماً، صرفاً و … در زبان فارسی بیش از دیگر کلمات تنوین‌دار استفاده می‌شوند و گاهی با جایگزین کردن آن مخاطب منظور شما را نخواهد فهمید. در شعر فارسی به ضرورت وزن و قافیه گاهی نون تنوین به «الف» بدل می‌شود. در این حالت قبل از کلمه تنوین‌دار، حرف «ب» را اضافه می‌کنند؛ مانند بعمدا بجای عمداً.
دانه نار است سرخ و رنگ آبی هست زرد
ای عجب گویی بعمدا خون آبی خورده نار