هکسره چیست و کجا از هکسره استفاده کنیم؟ + مثال و فیلم

چند سالی میشه که این “هکسره” سر و کله‌ش پیدا شده. با اینکه خیلی از اهالی ادب میگن نباید استفاده بشه و غیر حرفه‌ ای است. اما باز هم در خیلی از متن ‌ها ازش استفاده می‌ کنیم. راه دور نریم توی همین متن هم خیلی جاها دیده میشه. در ادامه می‌بینیم که اصلا این هکسره چی هست و کجا استفاده میشه.

هکسره تعریف ساده

توی زبان فارسی، تکواژ با صدای e  (اِ) زیاده و به همین خاطر خیلی جاها نمی‌دونیم که باید از «-ِ» استفاده کنیم یا  «ه». توی نگارش، «ه» و «-ِ» مثل هم تلفظ میشن که بهش میگیم “هکسره”.

یه جورایی میشه گفت هکسره مخفف «ه یا کسره» هست زمانی که بصورت غلط به جای کسره در کلمه ای از «ه» استفاده میشه و یا بالعکس از این اصلاح استفاده میشه و بیشتر هم تو فضای مجازی باب هست. جالبه بدونین خیلی جاها و حتی برندهای معروف هم هنوز با این هکسره مشکل دارن!

در این مقاله بصورت ساده و سریع یکبار برای همیشه هکسره رو یاد می گیرین.

چند مثال ساده از هکسره

شکل صحیح:

سوادِ نوشتن
آدمِ نادان
درکِ صحیح
چشمِ زیبا
چشمهٔ جوشان
حرفِ مردم
………….

هوا سرده.
حالت خوبه؟
نزدیکِ غروبه.

شکل غلط:

سواده نوشتن
آدمه نادان
درکه صحیح
چشمه زیبا
چشمهِ جوشان
حرفه مردم
………….

هوا سردِ.
حالت خوبِ؟
نزدیکه غروبِ.

پای هکسره در خندوانه هم باز شده؛ در این ویدئو کوتاه می تونید با نحوه تشخیص هکسره و موارد استفاده اون آشنا بشین

اگه قبلا هکسره رو اشتباه تایپ می کردین هیچ مشکلی نیست!

چون  همونطور که گفته شد خیلی ها اشتباه تایپ می کنند.

جالبه بدونید تو خیلی از تبلیغات و جا های مختلف بصورت غلط از هکسره استفاده شده

که در زیر می تونید برخی از مواردی که کاربران شبکه های اجتماعی منتشر کردند رو مشاهده کنید.

میشه به جای  «ه»، از «است» استفاده کنیم؟

بله که میشه. اینطوری دیگه اون اهالی ادب که گفتیم دلخور نمیشن و متن حرفه ‌ای‌ تر هم میشه.

اما خب باید اگر  «است» رو می‌نویسیم، «ه» رو حذف کنیم. بیاین یه مثال بزنیم؛

مثال ۱: علی خیلی خوشحاله!

شکل درست استفاده از «است» : علی خیلی خوشحال است.

شکل غلط استفاده از «است» : علی خیلی خوشحاله است.

یه استفاده دیگه از «ه»، زمانیه که ازش به ‌عنوان معرفه استفاده میشه. که در این صورت نمیشه از «است» استفاده کرد.

مثال : اون پسره از من سوال پرسید.

شکل غلط : اون پسر است از من سوال پرسید.

این مطلب هم می تونه براتون مفید واقع بشه :

نیم فاصله چیست؟

استفاده غلط از «ه»

گاهی اوقات استفاده از «ه» اشتباهه. کجا؟ الآن میگم.

دو تا روش خیلی ساده برای تشخيص اشتباه یا درست بودن استفاده «ه» وجود داره، یکی از این روش‌ها استفاده از کلمه‌ «است» و روش دیگه استفاده از ویرگول.

هر دو تای این روش‌ها رو در ادامه توضیح خواهیم داد.

هکسره عنوانی ابتکاری است که برای اولین بار توسط کاربری بنام وحید آنلاین در کانال تلگرام خود مطرح شد.

هکسره به اشتباه‌های املایی در نوشتن ه و کسره اشاره دارد.

اما به‌ نظر من نه‌تنها هکسره فقط یک غلط املایی نیست بلکه می‌تواند ناشی از ضعف فهم و درک دستور زبان فارسی و تشخیص نادرست صفت و موصوف و مضاف و مضاف‌الیه ‌باشد.

مثال‌هایی از شکل صحیح و غلط کلمات دارای هکسره

غلط: حرفه مردم، نزدیکه غروبِ

صحیح:حرفِ مردم، نزدیکِ غروبه

تشخیص هکسره به کمک «است»:

 قبل از این گفتیم که میشه بعضی جاها از «است» به جای «ه» استفاده کنیم. همین استفاده از «است» میتونه کمک کنه تا اگر جایی به اشتباه از «ه» استفاده کردیم، متوجه اشتباهمون بشیم و به جاش «-ِ» بذاریم.

مثلاً؛ جمله‌ی “پدره سینا عینک می ‌زند” اشتباه است و به راحتی میتونیم با گذاشتن «است» به جای «ه» این اشتباه رو متوجه بشیم (پدر است سینا عینک می ‌زند). پس شکل درست این جمله میشه : پدرِ سینا عینک می ‌زند.

تشخیص هکسره به کمک ویرگول:

اگر دو کلمه که به هم ربط دارند و پشت سر هم می آیند، به جای کسره، به انتهای کلمه اول هکسره اضافه کنیم کاملاً غلطه.

مثلاً نوشتن عبارت “مردِ دریانورد” به شکل “مرده دریانورد” کاملاً اشتباه می باشد.

این دو کلمه به هم مرتبط هستند و نمیشه بینشون از «ه» استفاده کرد.

یا مثلاً نوشتن “اتمامِ عملیات” به صورت “اتمامه عملیات” درست نیست.

اما ویرگول چطوری به ما کمک میکنه؟ اگر بتوانیم بین دو تا کلمه پشت سر هم، با گذاشتن یک ویرگول مکث کنیم، گذاشتن «ه» درسته.

یعنی مثلاً؛ در جمله “نظرت درسته، میتونم درکش کنم” استفاده از «ه» کاملاً صحیح و بدون ایراده.

کاربرد دیگه برای ‌”هکسره”

کاربرد دیگه برای هکسره، در واقع همون چیزیه که به وفور توی همین متن هم استفاده شده.

حتی توی همین جمله قبلی که گفتیم، و اون استفاده از هکسره در آخر جملاته.

این شکل کاربرد هکسره کاملاً درسته و خیلی جاها استفاده میشه. دقت کنید که به هیچ عنوان نباید از  «-ِ» به جای  «ه» استفاده کنین.

مثال: شغل پدرش تراشکاریه.

شکل  غلط: شغل پدرش تراشکاریِ.

کجا از کسره و کجا از هکسره استفاده کنیم؟

صفت و موصوف یا مضاف و مضافه‌الیه

در ترکیبات وصفی و اضافی بعد از موصوف یا مضاف الیه باید از کسره اضافه (ــِ) بین دو کلمه مورد نظر استفاده کنیم و به کار بردن «ه/ ـه» نادرست است.

کاربرد نقش‌نمای اضافه در صفت و موصوف

اگر کلمه‌ای به عنوان صفت بعد از اسمی اضافه شود، استفاده از «ه» بعد از کلمه موصوف نادرست است.

مثال:

 فصلِ سرد، آسمانِ آبی

کاربرد نقش‌نمای اضافه در مضاف و مضاف‌الیه

در ترکیبات مضاف و مضاف الیه نیز استفاده از ه برای کلمه مضاف الیه نادرست است.

مثال:

 کوهِ سبلان ، فلاسکِ چای

حالتی که «ه/ ـه» جزئی از واژه است

از دیگر مواردی که ممکن است با مشکل هکسره در نوشتار فارسی مواجه شویم، حالتی است که «ه/ ـه» جزئی از واژه است و به‌ عنوان حرف اصلی در انتهای کلمه آمده است که به آن «ه غیر ملفوظ» هم گفته می‌شود.

در چنین مواردی «ه/ ـه» نباید حذف شود و استفاده از کسره (ــِ) به جای آن نادرست است.

مثال:

غلط: شانه مو، چشمِ جوشان

صحیح: شانه مو، چشمه جوشان

در ترکیبات وصفی و یا اضافی، هر گاه آخر واژه‌ی موصوف یا مضاف‌الیه مختوم به «های» غیرملفوظ بود یای میانجی یا ه همزه‌دار به صورت (هٔ) بروز پیدا می‌کند.

برخی‌ها هم آن را به صورت نیم‌فاصله و «ی» به واژه‌ی مختوم به های غیرملفوظ می‌چسبانند. درباره این مورد و شکل صحیح نوشتار آن اختلاف نظرها وجود دارد.

به جای فعل «است» و برخی شناسه‌ها و حروف انتهایی برخی واژه‌ها در نوشتن فارسی محاوره

در زبان محاوره‌ای گاهی از صدای e یا اِ به‌جای فعل “است” یا “هست” استفاده می‌شود. در این حالت نباید از کسره استفاده کنیم و حتما باید از “ه” استفاده شود.

مثال:

صحیح: حالت چطوره؟ (حالت محاوره جمله «حالت چطور است؟»)

غلط: حالت چطورِ؟

در بعضی موارد در زبان محاوره در انتهای افعال سوم شخص به‌جای «ـَد» از صدای e استفاده می‌شود. ر این موارد باید “ه” بیاید و از بکاربردن کسره خودداری شود.

مثال:

صحیح: خوب غذا می‌خوره؟ (خوب غذا می‌خورد؟)

غلط: خوب غذا می‌خورِ؟

استفاده از تکواژ «ه/ ـه» به عنوان نشانه معرفه

گاهی در زبان محاوره از تکواژ «ه/ ـه» به عنوان نشانه معرفه استفاده می‌شود. به اسم‌هایی که به فرد یا شیء شناخته شده و مشخصی دلالت دارد معرفه می‌گویند. با اضافه کردن یک «ه» به آخر کلمه، شنونده یا مخاطب متوجه می‌شود راجع به چه کسی یا چه چیزی صحبت می‌کنیم.

مثال:

این دختره، مغازه‌ داره.

با پسره تماس گرفتی؟

گاهی تکواژ «ه/ ـه» برای تحقیر و کوچک شمردن نیز به کار می‌رود.

مثال:

صحیح: پسره دیوانه (پسره‌ی دیوانه)

غلط: پسرِیِ دیوانه

کجاها نباید از هکسره استفاده کنیم؟

یه نکته خیلی قابل توجه اینه که، وقتی بعضی کلمات خودشون در انتها «ه» دارند و می‌ خوایم کلمه دیگه ‌ای بهش وصل کنیم، دیگه استفاده از هکسره به طور کلی اشتباه هست.

برای این کلمات تنها کافیه اونها رو با گذاشتن حرف «ی» در انتهاشون بخونیم.

مثلاً در عبارت “خانه‌ ی ارواح”، ما نمی ‌تونیم بنویسیم “خانهه ارواح یا خانهِ ارواح”

در این مقاله به معرفی هکسره و کاربردش پرداختیم و به شما یاد دادیم که چطور و کجا می تونید ازش استفاده کنید.

امیدواریم خوندن این مقاله براتون مفید واقع شده باشه.

نظر شما در رابطه با هکسره چیه؟سوتی مشابه ای سراغ دارین؟ در زیر همین پست برامون کامنت بزارین