ضمیر پرسشی در زبان فارسی و کاربرد آن؛ + مثال
ضمیر پرسشی واژهای است که در جمله به جای اسم میآید و نقشهای اسم را میپذیرد. از واژه های ضمایر پرسشی برای سوال کردن استفاده میکنند.
اگر این کلمات در کنار اسم بیایند، صفت پرسشی هستند. معروفترین آنها که، چه، کدام، کجا، کی، چگونه، چطور، چند و چندم هستند.
چطور این همه راه را پیاده آمدی؟
کی به مشهد میروی؟
علی و حسین کجا رفتند؟
ضمایر پرسشی در جمله عموماً جانشین واژهای هستند که همان نقش دستوری ضمیر پرسشی را دارد. دو ضمیر پرسشی که و چه اگر همراه فعل است بیایند، به ترتیب، به صورت کیست و چیست نوشته میشوند.
کاربرد کلمات پرسشی
چه
چه گاهی به عنوان ضمیر و گاهی تنها به عنوان صفت همراه اسم می آید.
مسندی: موضوع چیست؟
نقش مفعولی: نمیدانم از جانم چه میخواهی؟ حرفت با کیست؟ از ریش کوسه ما چی [چه] میخواهی؟
مضافالیهی: جنگ بر سر چیست؟
متممی: این دکان را برای چه واکردی؟
تمیزی: اهواز را در قدیم چه میگفتند؟
اگر این ضمیر پرسشی بر چند پدیده دلالت کند، باید جمع بسته شود. از این راه ضمیر پرسشی چهها، چیها به دست میآید.
گردون زِ شفق چهها گرفته؟
زالی بر مو حنا گرفته
که
ضمیر پرسشی که همیشه به تنهایی یعنی بدون همراهی اسم میآید، از اینرو هرگز صفت نمیشود و پیوسته ضمیر است.
مسندی: تو که باشی که این دلیری کنی؟
مضافالیهی: یارب این شمع شب افروز ز کاشانه کیست؟
جان ما سوخت بپرسید که جانانه کیست؟نهادی: که جز تو میتواند بداند …؟
چهقدر، چه اندازه، چه مقدار و چند
این کلمات از شماره و مقدار موصوف سوال میکنند در بیشتر مواقع نقش صفتی دارند.
مسندی: حقوق شما چهقدر است؟
نهادی: از این گندمها، چه مقدار سهم شماست؟
متممی: کار خیریه تا چهقدر از مالیات معاف است؟
قیدی: روزی چهقدر میخوابی؟ پنج ساعت؟ یا بیشتر؟
مفعولی: او برای این کار چند میگیرد؟
چطور، چگونه، چهسان و چهجور
این ضمایر از کیفیت و چگونگی سوال میکنند.
قیدی: شخصیت گشتاسب چگونه از چشم موبدان دوره ساسانی دور مانده است؟
مسندی: حالت چطور است؟
کجا، کی و کدامی
مسندی: پس آن حقایق … کدامند؟
نهادی: کجا بهتر از خانه آدم است؟
از این کتابها کدامیک مال شماست؟
قیدی: باز کجا میری قایم بشی؟
کی رفتهای ز دل که تمنا کنم تو را
کی بودهای نهفته که پیدا کنم تو رامفعولی: تو از بناهای بزرگ ایران کدام را دیدهای؟ و کجا را بیشتر دوست داری؟
صلاح کار کجا و من خراب کجا؟متممی: راستی تا کی میخواهید اینجا بمانید؟
کی و کجا هر وقت جانشین اسم شوند ضمیر پرسشی هستند و اگر جانشین گروه قیدی شوند، قید پرسشی به شمار میروند.
مضاف الیهی: این خرما محصول کجاست؟
چندمی، چندم، و چندمین
این ضمایر از ترتیب سوال میکنند.
مسندی: شنبه چندم ماه است؟
نهادی: از پرسشها چندمی دشوارتر است؟
مضاف الیهی: از کتابها، این، بسته چندمی است؟
مفعولی: او امسال چندم میخواند؟
متممی: از فردا تا چندم ماه تعطیل است؟
هیچ
این کلمه در حالت ضمیری، نقش قیدی میگیرد و میتوان از آن به عنوان ضمیر پرسشی تاکیدی استفاده کرد.
شما هیچ میدانید که در پارک چه اتفاقی افتاد؟