کاربرد صحیح افعال «است»، «هست» و «می‌باشد»

شما تفاوت های کاربرد افعال «است» و «هست» را می دانید؟ تفاوت فعل «می باشد» با این دو کلمه را چطور؟ در این مقاله از تایپو می خواهیم کاربرد صحیح این افعال و تفاوت آن ها با هم را بررسی کنیم.

شاید برای شما پیش آمده باشد که در زمان نوشتن بعضی متن ها و یا حتی در پیام های متنی با دوستان خود، در استفاده از برخی افعال دچار تردید شوید. از نمونه افعالی که ممکن است در زمان استفاده از آن ها کمی دچار شک شویم، کاربرد «است»، «می باشد» و «هست» است. اگرچه شاید تمییز دادن فعل “می باشد” از دو فعل دیگر کمی ساده تر است، اما گاهی ما در همین مورد هم دچار تردید در استفاده می شویم.

یکی از دلایلی را که می توان برای پیش آمدن این اشتباه ها نام برد، شاید گسترش امکان چت کردن و استفاده اشتباه از این افعال در متن های محاوره ای و روزمره باشد. ما در گفتگوهای معمولی با دوستان خود زیاد به صحت نگارش آن ها دقت نمی کنیم و این کار در طولانی مدت باعث شده تا این اشتباهات جا افتاده و رواج پیدا کند.

در این مقاله، می خواهیم ببینیم که شکل درست استفاده از این افعال چگونه است. پس با ما در تایپو همراه باشید تا ببینیم کاربرد صحیح افعال «است»، «هست» و «می باشد» به چه شکل است و هر یک از این افعال را چطور باید در جای مناسب استفاده کنیم.

تفاوت های افعال «است» و «هست»

همانطور که گفتیم، تشخیص کاربرد صحیح فعل «می باشد» کمی نسبت به دو فعل دیگر ساده تر است و بنابراین، چه بهتر که ابتدا «است» و «هست» را بررسی کنیم. در ادامه، این دو فعل را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داده و کاربردهای صحیح هریک را جداگانه می بینیم.

·         تفاوت معنایی

یکی از راه های تشخیص این که کجا باید فعل «است» را به کار ببریم و در چه جاهایی باید از «هست» استفاده کنیم، توجه به تفاوت های معنایی این دو کلمه است. تفاوت های معنایی، با تفاوت در کاربرد این افعال گره خورده چرا که کاربرد آن ها در جاهای مختلف به معنای آن بستگی دارد. فعل «است»، جزو افعال اسنادی بوده و معنی “بودن” می دهد؛ اما «هست» به معنای “وجود داشتن” و  از ریشه “هستن (وجود داشتن)” می آید. به زبان ساده، زمانی که بخواهیم بگوییم چیزی وجود دارد، از فعل «هست» استفاده کرده و برای بیان یک ویژگی درمورد چیزی، بهتر است فعل «است» را به کار ببریم. برای روشن شدن این مسئله، به دو مثال زیر دقت کنید؛

• قابلمه داغ است. (ویژگی داغ بودن را در مورد قابلمه بیان می کند)
• قابلمه ای اینجا هست؟ (وجود قابلمه را در نظر دارد)

·         تفاوت کاربرد در جمله های مبهم

بیایید این تفاوت را با یک مثال توضیح دهیم، به نظر شما تفاوت دو جمله «کلید در جیبم است» با «کلید در جیبم هست» در چیست؟ از نظر بسیاری این دو کلمه از نظر معنا و کاربرد تفاوتی ندارد و حتی آن را به اشتباه به جای هم استفاده می کنند. اما برای ما که می خواهیم استفاده صحیح از «است» و«هست» را یاد بگیریم، بسیار مهم است.

در جمله «کلید در جیبم است»، می خواهیم جای کلید را به مخاطب نشان دهیم، اما در جمله دوم یعنی «کلید در جیبم هست»، به وجود داشتن کلید در جیب اشاره دارد. یعنی در جمله اول، “جای کلید” موضوع اصلی است و به گونه ای انگار به سوال “کلید کجاست؟” جوا داده ایم، در حالی که در جمله دوم، “وجود داشتن کلید” را مطرح می کنیم و به سوال “کلید وجود دارد؟” پاسخ می دهیم.

گاهی باید از فعل «هست» به جای «است» استفاده کنیم

اگرچه تا اینجا متوجه شدیم که این دو فعل با هم تفاوت دارد و باید از هریک در جای خود استفاده کرد، اما گاهی می توان از یکی به جای دیگری استفاده کرد. در واقع این جایگزینی اصلاً به دلخواه ما نیست و شیوه صحیح املای زبان فارسی ما را به آن مجبور می‌کند. در دو صورت باید «هست» را جایگزین «است» کنیم؛ یکی در زمان جمع بستن «است»، و دیگری زمانی که می خواهیم بر “بودن” چیزی تاکید کنیم. با ذکر مثال، بیشتر این استثناءها را بررسی می کنیم؛

• مثال اول؛ آن ها والدین خوبی هستند.

در این مثال به یک ویژگی در مورد این اشخاص صحبت می کنیم و به “چگونگی” آن ها اشاره داریم (یعنی کاری که فعل «است» انجام می دهد). اما از آنجایی که نمی توان فعل «است» را به صورت “استناد” بنویسیم، به ناچار «هست» را جایگزین کرده ایم.

• مثال دوم؛ اگرچه نور مناسب هست؛ اما نمی توانم عکس بگیرم.

در این مثال، فعل «هست» به “بودن” نور اشاره دارد (یعنی کاری که فعل «است» انجام می دهد)، اما برای تاکید بیشتر، به جای «است» به کار می رود.

کاربردهای فعل «می باشد» در زبان فارسی و تفاوت با افعال «است» و «هست»

از همین ابتدا بگویم استفاده از فعل «می باشد» به جای افعال «هست» و «است» و برای جلوگیری از تکرار این افعال، اشتباه است. اگرچه همیشه دیده ایم که این فعل را به معنای “بودن” و یا “وجود داشتن” استفاده کرده اند، اما قرار نیست که ما هم برای همیشه این اشتباه را تکرار کنیم. حتماً خودتان نیز متوجه این قضیه شده اید که هرگاه از “می باشد” استفاده می کنید، چقدر لحن متن شما را مصنوعی و خشک می کند.

فعل “باشد”، که از فعل دعایی “بادا” ریشه گرفته، در واقع یک آرزو و دعا برای انجام شدن یا نشدن یک امر است. برای مثال، زمانی که می گوییم “عید بر شما خجسته بادا/باشد”، یعنی آرزوی یک عید خجسته را برای مخاطب داریم. بنابراین به کار بردن این فعل به جای دو فعل «است» و «هست»، کاملاً اشتباه است. شما در گفتگوهای روزمره هم برای مثال هیچگاه نمی گویید که “غذا آماده میباشد” بلکه به جای آن از “غذا آماده است” استفاده می کنید.