املای الف مقصوره در زبان فارسی
الف مقصوره چیست و کجا از آن استفاده کنیم ؟ در ادامه شما را با الف مقصوره و املای درست آن آشنا خواهیم کرد.
خط فارسیِ کنونی با خط عربی شباهت زیادی به هم دارند.
کلمه هایی که از زبان عربی وارد زبان فارسی شده اند را گاهی با دستور خط عربی و گاهی با دستور خط فارسی مینویسیم.
این باعث می شود برخی واژه ها دو یا چند املا داشته باشند.
الف مقصوره
در زبان عربی مانند زبان فارسی یک الف وجود ندارد. در زبان فارسی دو صدای نزدیک به هم وجود دارد «ـَـ» (a) و دیگری «آ» (â). اگر صدای «ـَـ» درآغاز واژه باشد، روی پایه‌ی الف نوشته می‌شود؛
مثال:
اسب، ارتش، انار، است و…
در دیگر موارد، صدای «ـَـ» همیشه روی حرف‌های بی‌صدا نوشته می‌شود؛
مثال:
بَهرام، دَوا، پَرَنده و…
در نگارش برخی ضمیرهای مضافٌ الیهی و فعل‌های کوتاه شده نیز، چون هم ضمیر، هم فعل کوتاه شده یک کلمه‌ی مستقل هستند، هنگامی که با صدای «ـَـ» آغاز شوند، باز هم روی پایه‌ی الف نوشته می‌شوند؛
مثال:
خانه‌اَم، دعوت‌اَند، شانه‌اَت و…
الف مقصوره صدایی‌ست میان فتحه و الف فارسی؛ به عبارت دیگر، صدای فتحه‌ی کشیده است، که نگارش آن‌ها در زبان عربی به دو صورت است:
۱- اگر در وسط کلمه بیاید، به شکل یک خط عمودی روی حرف‌های بی‌صداست؛
مثال:
اسمعیل، هرون، رحمن و…
۲- اگر الف مقصوره در پایان کلمه بیاید، روی پایه‌ی «ی» نوشته می‌شود؛
مثال:
لیلی، موسی، عیسی، مصطفی، مرتضی، مجتبی و …
در زبان فارسی، نگارش الف مقصوره دچار اختلاف شده با اینکه مانند صدای «آ» در زبان فارسی خوانده می‌شود، اما گاهی نگارش آن را بر پایه‌ی الف درست است و گاهی برپایه‌ی «ی»!
مثال:
اسماعیل، رحمان، حتی، عیسی، عیسای مریم، صغرا/صغری، کبرا/کبری، لیلا، موسی، موسای کلیم و….
در نگارش الف مقصوره، یک قانون وجود دارد که باید رعایت شود یکی از قانون‌ها نزدیک شدن نوشتار به گفتار است، اگر هنگام خواندن واژه‌یی، صدای «آ» را شنیدید باید آن را بنویسید.
مثال:
اسماعیل، رحمان، الاهه، اعلا، اعلاحضرت، اعلا علّیین، حتا، عیسا، عیسای مریم، صغرا، کبرا، لیلا، موسا، موسای کلیم و…
نگارش برخی کلمه‌های الف مقصوره‌دار، مانند موسا، عیسا، مجتبا، مصطفا، منتها، به این شکل دور از ذهن نویسنده و خواننده است.
الف ممدوده
در زبان عربی، به جز فتحه و الف مقصوره، صدای «آ»ی بسیار کشیده نیز وجود دارد که به آن الف ممدوده می‌گویند.
الف ممدوده در پایان کلمه‌های عربی وجود دارد و برای تلفظ درست آن، الف همراه همزه می آید.
مثال:
امضاء، املاء، ارتقاء، انشاء، احیاء و…
در زبان فارسی، یک صدای «آ» بیش‌تر وجود ندارد، نگارش این دست واژگان بدون همزه است برای تمامیِ واژگان الف ممدوده‌دارِ واردشده در فارسی، یک دستور خط رعایت می‌شود و باید همزه‌های پایان این کلمه‌ها را حذف کرد.
مثال:
این توافق نامه امروز به امضاء نخواهد رسید. (نادرست)
این توافق‌نامه امروز به امضا نخواهد رسید. (درست)