قربت یا غربت؟! املای درست حروف ق و غ در کلمات فارسی

آیا با نحوه استفاده صحیح حروف ق و غ در کلمات آشنایی دارید؟ شاید پیش آمده باشد که در نوشتن یک کلمه بین «ق» و «غ» گیر کنید! قربت بنویسیم یا غربت؛ اصلا تفاوت این دو در چیست؟!

شاید تشخیص املای درست کلماتی که با حروف “ق یا غ” نوشته می شود اما تلفظ آن ها مشابه بوده و با صدای «ق» خارج می‌شود، از نظر شما ساده باشد اما گاهی هنگام نوشتن شک می‌کنید که باید کدام حرف را استفاده کنید. این مسئله به این دلیل است که اکثر مواقع، املای هر دو شکل نوشتار با «غ» یا «ق» درست است اما معانی کلمات متفاوت می‌شود. به همین دلیل، ابتدا شک می‌کنیم که کلمه مورد نظر ما به کدام شکل باید نوشته شود و حتی ممکن است آن را اشتباه بنویسیم.

برای مثال؛ زمانی که می‌خواهیم کلمه “قربت” (به معنی نزدیکی) را در جمله‌ای به کار ببریم، ممکن است ابتدا به دلیل آشنایی بیشتر با کلمه “غربت” (به معنی دوری)، از این کلمه به اشتباه استفاده کنیم. به این صورت، تنها با یک اشتباه کوچک و جایگزینی یک حرف، مفهوم جمله نیز به کلی تغییر می کند چرا که معانی این دو کلمه کاملاً متفاوت است. در این مقاله، قصد داریم تا با دسته بندی این کلمات که وجه تمایز آن ها در جایگزینی دو حرف «ق» و «غ» است، آن‌ها را در ذهن شما ثبت کنیم تا دیگر دچار شک و اشتباه نوشتاری نشوید.

نوشتن غلط املای کلمات دارای حروف ق و غ

به طور کلی، می توان گفت که شما ممکن است تمام حروف دارای این حروف را به دلیل تلفظ یکسان آن‌ها به اشتباه بنویسید. برای مثال؛ در کلمه “قورباغه” اگرچه هر دو حرف «غ» و «ق» وجود دارد، اما ممکن است به دلیل تلفظ آن به شکل “قورباقه (حرف غ در زبان فارسی مثل ق تلفظ می شود)” در نوشتن املای آن نیز اشتباه کنیم. یعنی این کلمه را به یکی از چند شکل غورباقه، قورباقه و غورباغه بنویسیم، که هر سه شکل غلط است.

با توجه به این مسئله، تنها کاری که می توانیم انجام دهیم این است که املای درست کلمات را به گونه‌ای که با معنی آن همخوانی دارد، به حافظه تصویری خود بسپاریم. به همین منظور، سعی کردیم املای صحیح برخی از پرکاربردترین کلمات را در دسته‌های زیر برای شما جمع آوری کنیم تا آن‌ها را به خاطر بسپارید.

کلماتی که دارای تلفظ یکسان کلمات ق و غ هستند اما معانی و املای متفاوت دارند

همانطور که پیش از این گفتیم، حرف «غ» در زبان فارسی با صدای «ق» تلفظ می شود. در میان دریای واژگان این زبان، کلماتی وجود دارد که با هر دو حرف نوشته شده و می تواند صحیح باشد اما، معانی متفاوتی خواهند داشت. یعنی شما کلمه‌ای مانند “پرتقال/پرتغال” را به هر دود صورت می‌توانید بنویسید اما به شرطی که در جای خود، معنی و کاربرد صحیح را داشته باشد. در ادامه، نمونه‌های بیشتری از این کلمات را می بینید که در کنار هر کدام، معنی خاص آن قرار گرفته است.

• پرتغال؛ نام یک کشور /     پرتقال؛ نام نوعی میوه از مرکبات
• غباد؛ نوعی ماهی / قباد؛ نامی مردانه
• غال؛ لانه زنبور /  قال؛ گذاشتن
• آغا؛ خاتون، بی‌بی /  آقا؛ مرد
• غریب؛ دور / قریب؛ نزدیک
• تاغ؛ نوعی درخت /  تاق؛ در مقابل جفت  /  طاق؛ سقف
• غدیر؛ آبگیر /  قدیر؛ توانا

کلماتی که به مرور زمان یکی از آن‌ها در زبان فارسی انتخاب شده است

همه زبان‌ها به مرور زمان و با گذشت سالیان زیاد، دچار تغییر و تحول شده و برخی کلمات را حذف کرده و یا برخی دیگر را در آن وارد کرده‌اند. زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و طی سالیان زیادی دستخوش برخی تغییرات شده است. برای مثال، برخی کلمات در گذشته با برخی حروف هم آوا بیان و نوشته می‌شدند که به مرور، یکی از اشکال نوشتن آن‌ها بر دیگری ترجیح داده شد.

برخی از این کلمات، حروف مورد بحث ما، یعنی دو حرف «ق» و «غ» را شامل می‌شوند که در ادامه، نمونه‌های ترجیح داده شده را در دو دسته برای شما ذکر می‌کنیم. لازم است بدانید که اگرچه املای هر دو شکل (یعنی چه با حرف غ و چه حرف ق) درست است، اما بهتر است که نمونه‌های جایگزین شده را در نوشتار خود به کار ببرید.

کلماتی که نوشتار آن‌ها با حرف «غ» ترجیح داده شده است، عبارتند از؛

سوغات، بلغور، باباغوری، آروغ، غدغن، مغناطیس، ورغلمبیدن، مغان، غلیان (جوشش)، تغار، چلغوز، قورباغه، یالغوز، یغور، غصه.

کلماتی که املای آن‌ها با حرف «ق» ارجحیت دارد، عبارت است از؛

قاتی، قدّاره، قراقروت، قرت (قورت)، قرتی، قرشمال، قرق، قورمه، قشرق، قشلاق، قلیان، قو، قوچ، قیسی، پاتوق، تپق، ساقدوش، سقلمه، لق و لوق، یاتاقان، یالقوز، آقاخان، بقچه، چارقد، قیماق، قورباغه، قلقلک، قوری، قصه.

چگونه املای صحیح اصوات ق و غ را بنویسیم؟

اصواتی مانند صدای حیوانات و یا صداهای طبیعی را که بیشتر در نوشته‌های نمایشنامه‌ای کاربرد دارد، بهتر است با حرف «ق» بنویسید. برخی از این اصوات را در ادامه می‌بینید.

قار و قور، قدقد، قلپ، نق‌نق، ترق و توروق، لق‌لق، قل‌قل، قار‌قار.