کاربرد پرانتز ( )
پرانتز واژه‌ای فرانسوی است و در زبان انگلیسی parenthesis, bracket و یا parentheses گفته می‌شود. معادل فارسی این واژه کمانک و یا دو هلال است. علامت پرانتز دو نیم‌دایره عمودی است که جمله و یا واژه میان‌جمله را در خود جای می‌دهد.
میان‌جمله به جمله یا عبارتی گفته می‌شود که حذف آن به ساختار جمله آسیبی نمی‌زند و اطلاعات بیشتری در مورد جمله اصلی دارد.
کاربرد پرانتز در نگارش فارسی
آوردن معنا یا معادل کلمات و عبارات:
مثال:
این سازمان باید مساله سنخ‌شناسی (تیپولوژی) انجمن‌های خصوصی و تخصصی را روشن کند.
ذکر منبع مطلبی که پیش از پرانتز آمده است:
در بحبوحه جنگ جهانی دوم، قوای شوروی، شهر انزلی را چند بار بمباران کردند (علی‌نژاد، ۱۲:۱۳۸۵)
همراه با علامت سوال برای تعجب، تردید و تمسخر:
خیلی اهل گذشت (؟) است.
ذکر تاریخ تولد یا وفات:
صائب (۹۸۶-۱۰۸۶ هـ.ق) شاعر برجسته سبک هندی است.
توضیحی تکمیلی در داخل متن:
در تعزیه دوره چندین دسته شبیه‌گردان با فاصله‌های معین (به طوری که کار یک دسته مزاحم کار دسته دیگر نشود) هر کدام خلاصه یک دستگاه تعزیه را به ترتیب نمایش می‌دادند.
استفاده از پرانتز برای بیان تاریخ و یا سال وقوع حادثه‌ای:
اروپا در قرون وسطی (قرن ۵ تا ۱۵ میلادی)، دوران تاریکی و رکود را گذراند.
ذکر منبع درون متن:
«حسن شیرزاد معروف به شیخ حسن شیرزاد، از خیمه‌شب‌بازان قدیمی تهران بود». (بیضایی، ۱۳۸۸، ۱۱۰)
بیان حالت ادای دیالوگ در نمایشنامه
در نمایشنامه‌ها برای بیان حالت ادای دیالوگ‌ها توسط بازیگران از پرانتز استفاده کرد. گاهی در چنین مواقعی در نمایشنامه‌ها از علامت قلاب یا کروشه ([ ]) استفاده می‌شود.
مشدی: (با حواس‌پرتی) اون یه هفته هم دووم نیاورد. تلف شد حیوون.
مراد: عجب! خب تقصیر من چیه؟ تو که خودت حیوون رو دیدی و پسندیدی! (بلند می‌شود و سیگار را زیر پا خاموش می‌کند و می‌رود.)
کاربرد پرانتز در فرمول‌های ریاضی
از پرانتز در ریاضی برای نوشتن حاصل یک عبارت در ریاضی، آن عبارت را میان پرانتز قرار می‌دهند.
(a + b)2=a2+2ab+b2
نحوه تایپ پرانتز در کیبورد
در صفحه کلید رایج و صفحه کلید استاندارد فارسی برای باز کردن پرانتز، دکمه shift و عدد (۰) صفر، (shift + 0) و برای بستن پرانتز، دکمه shift و عدد (۹) نُه، (shift + 9) را می‌فشاریم.
در کاربرد علامت پرانتز یا کمانک، باید به چند نکته زیر نیز توجه داشت:
- هنگام استفاده از پرانتز، داخل آن «یا» و «یعنی» نمی‌آوریم.
- اگر مطلب داخل پرانتز، جمله کامل باشد، نشانه نگارشی، داخل پرانتز می‌آید.
- جمله داخل پرانتز می‌تواند همراه با گیومه یا قلاب هم باشد: («») ([])
- بهتر است از کاربرد پرانتز داخل پرانتز و دو پرانتز به دنبال هم (جز در فرمول‌نویسی) پرهیز کنیم.